Most kolejowy w Bytowie to fascynująca konstrukcja zlokalizowana nad rzeką Borują, której historia sięga około 1884 roku. Jest to niezwykle ważny element dawnej linii kolejowej, która miała łączyć Bytów z Miastkiem. Budowa mostu rozpoczęła się pod koniec XIX wieku, co czyni go świadkiem ważnych wydarzeń historycznych i technicznych rozwoju regionu.
Ten imponujący most ma długość wynoszącą około 73,45 m oraz łączy wysoki nasyp po obu stronach rzeki. Poziom byłego toru kolejowego waha się pomiędzy 129,70 a 129,98 m n.p.m., a jego szerokość u górnej części wynosi około 5,53 m. Wysokość mostu od lustra rzeki Boruji osiąga maksymalnie 16,09 m, co nadaje mu majestatyczny wygląd. Średnia rozpiętość osiowa przęsła to około 11,65 m, a średni promień wewnętrzny łuku arkadowego wynosi 4,95 m. Przekrój słupa mostowego ma średnicę wynoszącą 2,0 / 5,4 m, co dodatkowo podkreśla solidność tej konstrukcji.
Most, zbudowany w stylu akweduktu, wykonano z szarego i różowego granitu, z detalami z czerwonej cegły oraz dekoracjami z piaskowca. Charakterystycznym elementem jego budowy są sześć przęseł arkadowych, które wspierają się na szerokich stopach. Arkady skrajne są znacznie niższe od pozostałych, co dodaje urokliwej asymetrii całej konstrukcji. Między arkadami umieszczono piękne okrągłe medaliony, które stanowią wyjątkowy element zdobniczy. Każdy z medalionów jest otoczony dekoracyjnym profilem, a ich dolna część zdobiona jest wieńcem z liści dębu oraz półplastyczną koroną. Pole medalionów wypełniają przyciągające wzrok przedstawienia herbowe, które symbolizują: Cesarstwo Niemieckie, Prusy, Pomorze, Bytów oraz symbole kolei, takie jak uskrzydlone koła.
Most zachował swoją pierwotną formę, a jedyną istotną zmianą, jaką wprowadzono, było zlikwidowanie torów kolejowych oraz zbudowanie nawierzchni asfaltowej. Jeszcze w latach 80. XX wieku most udostępniony był dla ruchu samochodowego, jednak z czasem decyzja o zamknięciu go dla pojazdów była konieczna z uwagi na zły stan techniczny. Oprócz tego służył mieszkańcom ulicy Stary Dworzec jako przejście piesze, a nazwa tej ulicy nawiązuje do zburzonego dworca znajdującego się w tym miejscu.
Do dnia dzisiejszego most pełni funkcję przejścia dla pieszych. W styczniu 2013 roku zdecydowano o zamknięciu przejścia pod mostem, jednak po kilku latach starań, miasto przejęło ten cenny zabytek od kolei. W 2017 roku zainicjowano remont mostu, który zakończono 30 kwietnia 2019 roku. Po remoncie, most zyskał piękną iluminację, co sprawiło, że stał się jednym z atrakcyjniejszych punktów w Bytowie.
Most kolejowy na rzece Boruji w Bytowie został wyróżniony w ogólnopolskim konkursie Zabytek Zadbany 2021 w kategorii „Rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu”. Kapituła przyznała nagrodę Gminie Bytów za skuteczne działania konserwatorskie, które sprzyjały zachowaniu dziedzictwa kulturowego oraz poprawiły otoczenie, czyniąc okolice mostu ważnym miejscem do rekreacji w mieście.
Historia
Historia tego mostu jest owiana różnorodnymi opowieściami, które różnią się między sobą znacząco. Jedna z wersji mówi, że na jego powierzchni nigdy nie położono torów, co sprawiło, że żaden pociąg nigdy nie przejechał. Takie niepowodzenie może być przypisane błędnemu poprowadzeniu linii kolejowej, która nie została skierowana na most.
Inna z legend głosi, że torowiska zostały przesunięte kilka metrów dalej z powodu tragicznego wypadku, w którym zginął jeden z robotników podczas budowy. Most ten, wzniesiony przez niemieckie władze, był dziełem włoskich inżynierów, co wprowadzało dodatkową specyfikę do całego procesu budowlanego. Dodatkowo, budowa napotykała ogromne trudności ze względu na wyjątkowo grząski teren, który zawierał warstwy torfu. Dlatego też inżynierowie zdecydowali się na wydrążenie głębokich studni, które miały sięgać stabilniejszego, piaszczystego podłoża, a następnie wypełnieniu ich masą kamienno-cementową.
W jednym z takich przypadków wydarzyła się tragiczna sytuacja. Do jednej z wybranych studni nagle wdarła się woda z mułem, co doprowadziło do porwania pracującego tam włoskiego robotnika. Jego koledzy nie zdążyli wyciągnąć go na czas, a cementowa masa szybko zalała miejsce zdarzenia.
W ostatnich latach, podczas procedury przejęcia przez Gminę Bytów zabytkowego mostu nad rzeką Borują, odkryto nowe dokumenty, które zmieniają tę narrację. Urzędnicy z Wydziału Gospodarki Przestrzennej natrafili na informacje przygotowane przez Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie, które przeczą wcześniejszym przekonaniom, jakoby most nie pełnił funkcji mostu kolejowego. W odnalezionych dokumentach odnajdujemy wskazówki, że most funkcjonował jako obiekt kolejowy przez około 30 lat, aż do czasów, gdy przestał być używany w związku z rozbudową sieci kolejowej.
Na przełomie XIX i XX wieku, gdy Bytów zyskał status węzła kolejowego z połączeniami do Kościerzyny oraz Lęborka, zaczęto również myśleć o modernizacji infrastruktury kolejowej. W roku 1909 zaplanowano budowę nowej linii kolejowej do Miastka, co zwiększyło zapotrzebowanie na przebudowę dotychczasowego systemu.
W rezultacie, nowy dworzec został zbudowany, a tory prowadzone były sztucznym nasypem, usytuowanym około 150 m na południe od mostu. W latach 20. XX wieku most został umieszczony na pieniądzach zastępczych Bytowa, które miały nominalną wartość 2 marek, będących środkiem płatniczym w trudnych czasach wielkiego kryzysu.
Konstrukcja
Budowla ta została stworzona na podstawie rzymskich akweduktów, co nadaje jej wyjątkowy charakter i historię.
Most składa się z sześciu łukowych przęseł, które wykonane są z cegły i stabilizowane na murowanych granitowych podporach.
Na szczycie filarów można zauważyć charakterystyczne płaskorzeźby, które zostały stworzone z piaskowca. Te niezwykłe detale przedstawiają herby, które mają znaczenie dla historii transportu w tym regionie, w tym herby kolei pruskich, a także dwa przedstawienia herbu Bytowa, Pomorza, Rzeszy oraz Prus.
Przypisy
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 21.05.2019 r.]
- a b c d e f Renowacja zabytkowego mostu na rzece Boruji oraz iluminacja średniowiecznego zamku wraz z zagospodarowaniem historycznego otoczenia w miejscowości Bytów. [dostęp 11.08.2023 r.]
- Leszek Literski: PKP już 3 lata oddaje most nad Borują. Dziennik Bałtycki, 18.08.2011 r. [dostęp 24.01.2012 r.]
Pozostałe obiekty w kategorii "Inne obiekty":
Cerkiew Świętego Jerzego w Bytowie | Stadion MOSiR w Bytowie | Zamek w Bytowie | Jeleń (jezioro na Pojezierzu Bytowskim) | Bytovia Bytów | Muzeum Zachodniokaszubskie w BytowieOceń: Most kolejowy w Bytowie