Jeleń (jezioro na Pojezierzu Bytowskim)

---

Położenie i opis

Znajdujące się w środkowej części powiatu bytowskiego, jezioro usytuowane jest na terenie malowniczego Pojezierza Bytowskiego. Otoczone jest w 50% lasami, podczas gdy reszta jego obszaru pokryta jest gruntami ornymi oraz łąkami.

W bezpośrednim sąsiedztwie akwenu nie występują żadne miejscowości, jednak około 2 km na zachód leży centrum Bytowa, a mniej więcej 1,5 km na północny wschód można znaleźć niewielką wieś Pomysk Wielki.

Zbiornik charakteryzuje się urozmaiconą linią brzegową, która w niewielkim stopniu jest porośnięta roślinnością wodną. Łącznie z tym, jezioro ma znaczną głębokość, a jego dno jest bardzo zróżnicowane, obfitujące w liczne głęboczki.

Warto zaznaczyć, że ten zbiornik nie ma żadnego dopływu ani odpływu, co czyni go jeszcze bardziej unikalnym. Jezioro zaliczane jest do jezior lobeliowych, gdzie można spotkać rośliny takie jak lobelia jeziorna (Lobelia dortmanna) oraz wywłócznik skrętoległy (Myriophyllum alterniflorum), które rosną tu stosunkowo licznie. Dodatkowo, występuje również poryblin jeziorny (Isoetes lacustris).

Hydronimia

Historia nazewnictwa tego akwenu jest interesującym przykładem zmian, jakie zachodziły na przestrzeni wieków. Najstarsze źródła odnoszą się do jeziora jako Jeleńskie z roku 1638. W kolejnych latach, nazwa ewoluowała, przyjmując różne formy, takie jak Wielung See w 1662 roku, a następnie w 1780 roku jako Wieling See.

W miarę upływu czasu, w dokumentach historycznych jezioro było określane jako Wielung See aż do 1826 roku. W 1862 roku natomiast używano już skróconej formy Gr. Gilling S. Kolejne modyfikacje nadal miały miejsce, a w 1925 roku nadano mu nazwę Giling See.

Ostatecznie, w latach 1951 oraz 2006, wrócono do nazwy Jeleń. Obecny stan prawny ustala, że urzędową nazwą akwenu jest Jeleń, a oprócz niej funkcjonuje również nazwa oboczna – Wielung.

Morfometria

Na podstawie dostępnych informacji, powierzchnia zwierciadła wody jeziora wynosi 88,9 ha. Z kolei A. Choiński, przy zastosowaniu planimetrowania na mapach w skali 1:50 000, szacuje, że wielkość jeziora wynosi 79 ha. Całkowita powierzchnia jednolitej części wód jeziora osiąga 85 ha.

Jezioro charakteryzuje się średnią głębokością na poziomie 9,5 m oraz maksymalną głębokością wynoszącą 33,2 m. Obliczona objętość jeziora to 8461,1 tys. m³. Warto również zauważyć, że maksymalna długość jeziora osiąga 2025 m, a jego szerokość wynosi 750 m. Długość linii brzegowej jeziora to 6305 m.

Zgodnie z danymi zawartymi w Atlasie jezior Polski (red. J. Jańczak, 1997), lustro wody znajduje się na wysokości 154 m n.p.m. Natomiast, według numerycznego modelu terenu, który można znaleźć na Geoportalu, wysokość lustra wody to 153,3 m n.p.m.

W odniesieniu do hydrograficznego podziału Polski, jezioro Jeleń mieści się w zlewni dziewiątego poziomu, co oznacza, że jest częścią zlewni bezodpływowego jeziora. Identyfikator Mapy Podziału Hydrograficznego to 4721992610, a całkowita powierzchnia zlewni wynosi 4 km².

Zagospodarowanie

Jezioro Jeleń jest częścią jednolitego systemu wód, którego kod to PLLW20991. W zakresie zarządzania tymi wodami odpowiedzialny jest Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Na obszarze jeziora działalność rybacką prowadzi Polski Związek Wędkarski w Słupsku, z zachowaniem całkowitego zakazu nęcenia ryb. Co więcej, wszyscy wędkarze zobowiązani są do zabierania wszystkich karpi niezależnie od ich wymiarów.

Jeleń odgrywa ważną rolę również w zakresie rekreacji. W roku 1993 nad jego brzegami zlokalizowane były dwa ośrodki wypoczynkowe, jak również pole namiotowe, baza gastronomiczna oraz parkingi dla odwiedzających. Z kolei w roku 2024 nad jeziorem znajdowało się jedno kąpielisko, które zostało wyznaczone zgodnie z zasadami dyrektywy kąpieliskowej, noszące nazwę Jeleń. W tym samym roku przeprowadzono ocenę jakości wód kąpieliska i na podstawie wyników uznano ją za doskonałą. Nadzór nad tym kąpieliskiem sprawuje Gmina Bytów.

Czystość i ochrona środowiska

W 1993 roku stwierdzono, że jezioro Jeleń charakteryzuje się wodami klasy I o wysokiej czystości. Analizy wykazały, że warunki tlenowe w tym akwenie są bardzo korzystne, a latem zarówno w górnych warstwach epilimnionu, jak i w metalimnionie, stężenie tlenu utrzymuje się na znakomitym poziomie aż do głębokości około 12 metrów. Stężenia azotu i fosforu pozostają na niskim poziomie, co korzystnie wpływa na zdrowie wód. Dodatkowo, przewodność elektrolityczna znajduje się w normach, a stężenie chlorofilu jest minimalne. Wysoka przejrzystość wód potwierdza ich czystość.

Wody jeziora pokazują również dużą odporność na degradację, co związane jest z jego średnią głębokością oraz niewielkim procentem wymiany wody w ciągu roku, a także skromną powierzchnią zlewni. Jednakże badania przeprowadzone w 2018 roku sklasyfikowały akwen jako posiadający umiarkowany stan ekologiczny, odpowiadający III klasie jakości. Kluczowym wskaźnikiem, który wpłynął na obniżenie klasy, był teraz stan fitobentosu, podczas gdy pozostałe biotopy, takie jak fitoplankton i ichtiofauna, zostały ocenione jako dobre, a makrozoobentos jako bardzo dobry.

Niestety, w 2018 roku stan chemiczny wód był określony jako poniżej dobrego, a jednymi z czynników przekraczających dozwolone normy były: zawartość PBDE, heptachloru i rtęci w tkankach ryb, a także benzo[a]pirenu w samej wodzie. Przeźroczystość wód oszacowano na 3,9 metra, co wciąż stanowi korzystny wskaźnik.

Akwen jest objęty ścisłą ochroną w ramach użytku ekologicznego, co potwierdza jego miano – Jezioro Jeleń. Znajduje się również w obszarze otuliny Parku Krajobrazowego Dolina Słupi i na terenie sieci Natura 2000, a także w specjalnym obszarze ochrony siedlisk – Bytowskie Jeziora Lobeliowe.

---

Oceń: Jeleń (jezioro na Pojezierzu Bytowskim)

---